Их хайрханы өргөл

Их хайрханы ноён оргилын баруун талын оргилын зэрэгцээ тэгш хавтгайд хүн амьтан багшралдан малгай ч газар унах зайгүй сүлбэлдэн байна. Хэдийнээс нааш Их хайрханаа аргадан тахиж ирсэн хүмүүсийн хөлд уулын чулуу бутарч тоос болон салхинд хийсч, олон жилийн салхинд элэгдээгүйгээрээ элэгдэн намхан ч болсон юм шиг. Харин энэ бүхэнтэй огт хамаагүй юм шиг зүүн талын оргилыг чиглэн нэгэн жийп чангаар уухилан, хамаг тамираа баран зүтгэнэ. Нилээд хугацааны дараа чулуу, мод нь тарсан жижигхэн овооны хажууд нөгөө машин ирж зогслоо. Машинаас тарган шар нөхөр урт торгон дээлэндээ түүртэн байж гарч ирээд далбагар кобвой малгайгаа суудал руугаа чулуудав. Зуны сайхан улиралд газар дэлхий дэлхий өнгө чимэн нүд чимэж, өглөөний нар дулаахан ээж, үйлгүй хөх тэнгэр цэлийж нилээд халахыг илтгэх боловч, овооны дэргэд өндөр газар тул сэрүүн салхитай, нэн таатай.

Хэдийгээр аргагүй их өөрчлөгдсөн ч гэсэн Их хайрхан түүнийг харангуутаа танив. Олон жилийн өмнө, урагдсан хэсгийг нь нямбайлан оёсон хуучин өмд, цамцтай салхинд харласан туранхай залуу авирахад хэцүүгийн улмаас тэр болгон хүн олон гараад байдаггүй зүүн гарын овоон дээр ирж байсан сан. Наран, саран эргэх нэгэн өдөр Их хайрханд нэгэн мөч мэт боловч түүний анх овоон дээр ирсэн үеийг маш сайн санаж байлаа. Хэр баргийн хар, бор ажилд түүртэхгүй гавшгай байрын залуу овоонд бага чулуу их сэтгэлээр өргөж, мод, чулууг эмхэлэн сэргээж, хог новшийг нь цэвэрлэж билээ. Их хайрхан түүнд баярлаж, эд хөрөнгөтэй, элбэг хангалуун явахыг заяасан юм.

Өнөөдөр, үзтэл, их өөрчлөгджээ. Хөдөлгөөндөө түүртэн аахилж, бүдүүн дуу гарган жолоочоо шаардана. Удалгүй, жижиг ч гэсэн хээрийн гэхэд тансаг ширээ бий болов. Гадаадын үнэтэй виски архи онгойлгож өгснийг жолоочоосоо аваад , их л сүртэйеэ өргөлөө. Ингэхдээ хайрханы өглөгчийг, өөрийн завгүйг гайхаж, удаан хугацаанд ирж мөргөөгүйнхээ төлөө уучлал гуйж наминчлана. Ширээн дээрх унд, хүнсээ дундруулж аваад, олбог хивс бэлдүүлэн овооноос холгүйхэн суув. Нутаг усаа харан өнгөрснөө эргэн дурслаа. Тун ч ядуу явж дээ. Арга ядаад, ээжийнхээ захиасаар, энэ овоон дээр ирсэн санагдана. Харин түүнээс хойш бүх юм өөрчлөгдсөн шүү. Угийн ажилч, сэргэлэн, дээр нь түүнд дандаа аз тохиож, төдий удалгүй, нутаг нугандаа нэртэй баян болов. Харин тэр түүгээр зогсохыг хүссэнгүй. Тийм ч учраас өнөөдөр хаан шиг тухалж явна. Энэ хооронд жолооч нь овоог дахин сэргээн засаж, хадаг яндраар баглав.

Харин Их хайрхан ууртай байлаа. Өөрийнх нь буян ивээсэн хүү нь өдгөө өөрөө энд үлдэхгүй гэсэн шиг унд усыг ширгээж, нутаг газраа онгичиж, хордуулжээ. Энэ тухай сүйтгэгдсэн даваа толгод, булаг, шанд шаналан хашгиран Их хайрханд түүний талаар гомдол мэдүүлж, аврахыг өдөр болгон гуйдаг. Хүнд хэрэгтэй юу л байна, ухах төнхөх мөртлөө, нэг удаа ч мал сүрэг, ан амьтны нутаг гэж санан ухсан нүхээ булсангүй. Хэзээнээс шаасан гадсаа сугалахдаа хүртэл “хангай дэлхий шархадлаа” хэмээн сүү дусаадаг байсан ардын хүү би л түрүүлбэл яасан ч яахав гэсэн шиг хөрс шороогоо эрэмдэглэв. Овооны хог түүгээд, гэртээ аваачиж асааж байсан залуу хаачив даа. “Үрийн санаа хаданд” гэгчээр нутгаа тонож олсон мөнгөөрөө харьд жаргахыг илүүд үзэж, төрсөн нутаг нь уйтай, гутамшигтай санагдана.

Энэ бүхнийг харж, сонсдог, Их хайрханы нүд, чих болсон овоог хадаг самбайгаар халхлан таглаж, хогын сав мэт бодон хоосон лонх өргөж, өөрийн нүглийг цайруулчих мэт аашлахад нь Их хайрхан туйлын гомдов. Хүн өөр хоорондоо л итгэл, сэтгэлээ мөнгөөр хэмжиж, аргацааж, нүгэл, буянаа наймаалцаж, худалдаж болохоос уулын чинээ алт мөнгө, талыг бүрхэм хадаг, торго, мөрөн мэт урсах архи дарс өргөөд ч Их хайрханыг аргалж болно гэж үү.

Машин өгссөн шигээ алгуурхан уруудан буух эхлэв. Энэ үед гэнэт Их хайрхан шилгээж, машин нурангийн хамт гулгалаа. Барьц алдсан жолооч айсандаа чанга хашгиран, жолоогоо тас зуурав. Бүдүүн эрийн улаа бутарсан царай гэнэт цонхийн цайж, юугий нь мэдэхийн аргагүй юм бувтнан, бариулаасаа хэдэн ч хүн хүчээр салгаж дийлэмгүйгээр чанга зуурчээ. Энэ үед хад чулуутай хамт халтиран гулгасан дугуйн дээр аяны дөрөөг мялааж өргөсөн сүүнд шингэсэн эхийн сэтгэл Их хайрхантай тэрсэлдэв. Хэдийгээр буруутай ч “эхийн сэтгэл үрд” юм хойно, Их хайрханаас гуйж нэг үзэж, аргадаж, аашилж нэг үзэж, зандаран, хэрэлдэн байж машиныг зогсоолоо.

Нэг хэсэг хөдлөх битгий хэл, амьсгалах ч сөгөөгүй байсан хоёр ухаан орж, чанга зууран хөшсөн гар, хөлөө аажимхан хөдөлгөж, хаалганыхаа бариулыг тэмтэрч эхлэв. Балмагдан сандарснаас, хаалганыхаа бариулыг олдоггүй, олсон ч салганаж, чичирсэн гараараа буруу зөв татан байж, арайхийж онгойлголоо. Нөгөө эр айсандаа дуслыг ч уугаагүй юм шиг эрүүлжиж, чихэлдэн хөдөлж ядаж байсан нь ч үгүй болж, хэдэн жилийн өмнөх шигээ гавшгай гэгч нь машины хаалгаар үсрэн буув. Саяхан л тоос шорооноос цэрвэн, хямсаганан байснаа мартан, газарт суун тусаж, Их хайрханд залбирлаа. Хүний бодол гүйцэшгүй хурдан юм хойно тэрхэн богинохон мөчид өнгөрсөн амьдралаа гүйлгэн харж, шүүн тунгаасан биз ээ.

ЭРСЛЭН

Огт хөдөлгөөнгүй түүнийг өндөр ургасан өвснөөс ямар ч амьтан ялгаж харахад хэцүү. Ажиг сэжиггүй ойртон ирж яваа алаг тахийн сүрэг салхин доор отож, өөрсдийг нь тас ширтэж байгаа хурц нүднүүдийг анзаарсангүй. Гэтэл сүргийн захад явж байсан нэг гүү сэжиг аван чихээ сойтоолгож, эрслэнгүүдээс нэгний нь харсан бололтой, хамраа тачигнуулан цааш ухасхийв. Одоо үсрэхгүй бол болохгүй нь гэж мэдэрсэн эрслэн дохио аван цааш эргэсэн сүргийн хойноос хэд харайлаа. Угийн идэр, чийрэг, сүргийнхээ хамгийн сайн анчин тул сүүлийн хэдэн тахинд нилээд ойртсон ч ганц ч тахь таслан хөөж чадсангүй. Бөөнөөр давхилдах тахийн эрээн өнгөнд нүд нь эрээлжлэн, толгой нь эргэж, зогссоноо эргээд урамгүйхэн алхсанаа, хэвтээд өгөв. Уг нь арслангийн сүрэг алаг тахь үргэн зугтаагүй байсан бол сайн бүсэлж байж довтлох байлаа. Өнөөдөр ямар ч байсан амьтан барих хөг нь өнгөрөв бололтой. Уг нь үргэн давхисан тахийн цаанахан үхэр сүрэг бэлчиж байдаг. Гэхдээ тийм том хүчирхэг амьтанд эрслэнгүүдийн хүч хүрэхгүй тул, тэднээс унагаж хэдэн өдрийн хоол залгах нь хүч ихтэй арслангуудийн ажил юм. Ядахдаа зогдор үсэндээ түүртэн нозоорох сүргийн ахлагч арслан халуунд залхууран хэвтэхээс өөрийг мэдэхгүй. Тэгсэн мөртлөө, эрслэнгүүдийн барьсан жижиг, сажиг олзыг ичих ч үгүй булаана. Өлссөн эрслэн ингэж бодон, арсланд дургүй нь хүрч, халуун нарнаас халхлах модны дор сүүдэр бараадан аахилан хэвтэв. Хоосон ходоод нь удаан хэвтүүлсэнгүй, зэрлэг гахайнаас эхлээд гол зогоох жижиг амьтан олдох нь юу магад хэмээн ойр тойрноо шиншлэн явлаа.

Нөгөө л нүдэнд дассан мод, бут хөлөөр бужигнах элс, тоосыг үл тоон алхсаар явтал нэгэн бутнаас ихэд танил бөгөөд содон үнэр үнэртлээ. Энэ бол харийн арслангийн үнэр. Урьд түүний үнэрийг үнэртэхэд эрслэн ихэд цочирдон айж билээ. Яагаад гэвэл, эрслэн гурван хөөрхөн гүег гаргаад, тэднээсээ өөр танил амьтангүй аглаг хээр ганцаар байсан болохоор хэрэв тааралдсан бол тэр арслан түүнийг барьж хаях байсан биз. Харин одоо тэр ганцаар биш сүрэг дундаа байгаа тул айх зүйлгүй, харин ч ихэд шохоорхон үнэрлэв. Тэр түүний үлдээсэн үнэрээр тэр удахгүй их том тулалдаанд бэлтгэж байгааг мэдэрлээ.

Сүргийн ахлагч арслан бас нэгийг мэдэрсэн бололтлой. Сүүлийн хэдэн өдөр залхууран хэвтэхээ болиод сүргийн эзэмшилээ хааяа нэг тойрох болов. Мэдээж, энэ үедээ харийн арслангийн модонд савардан гаргасан тэмдгийг хараа биз. Гэхдээ, эсрэг талаа сайн мэдэхгүй болохоор юуны тухгүй тулалдахгүй нь лав. Биеэ сойн, харцаа хурцалж, юм л бол уурлан, тас савардахыг завдана. Харин энэ байдал эрслэнгийн дургүйг бүр их хүргэж байв. Хэрвээ тийм сайн байсан бол залхууран хэвтэж байх хэрэг юусан билээ. Эртнээс л хичээх ёстой байсан шүү дээ. Ер нь арслангийн олхиогүй, арчаагүй, залхуу байдал эрслэнгийн дургүйг туйлийн ихээр хүргээд байсан юм. Гэхдээ л түүнийг даган тоглох жижиг гүег түүний удам. Харин эрслэнгийн толгойд өөр бодол эргэлдэж байлаа. Тэр арслан ямар төрхтэй бол. Модонд тавсан тэмдэгээр бол нилээд өсөж яваа идэр амьтан шиг, ямар ч байсан манай энэ шиг уруудаж, буруудаж яваа биш юм шиг.

Цаг нь болжээ. Харийн арслан маш зоригтойгоор сүргийн эзэмшилд орж иржээ. Мэдээж, сүргийн эзэн угтан явлаа. Эгц толгой дээрээс төөнөх нар элсэнд шингэж, халуун лав шиг газар тавхай хайрам байхад амьдрал, үхэл шийдсэн тэр тулаан болж өнгөрсөн юм. Хэдийгээр эзэн арслан сүүлийн хүчээ шавхан сүргийнхээ төлөө, удмынхаа төлөө тэмцэлдсэн боловч тэр хүчин мөхөсджээ. Зугтаж амжих болов уу? Урьдын цагт, хэзээ ч билээ, тэр иймэрхүү замаар ирж байсан боловч одоо түүний явах цаг нь болсон байж.

Арслан араатны хуулиар амьдардаг. Тэр дийлдсэн арслангийн үр үндсийг тасладаг. Хээлтэй бол хээл хаяуулна. Бие даагаагүй жижиг гүегтэй бол түүнийг нь үгүй хийнэ. Хөөрхий тэд амьтныхаа зөнгөөр байдал биш болсныг мэдэрч нуугдсан ч авралгүй. Харийн арслан тэднийг бутан дундаас олж хүзүүнийх нь ясыг шажигнатал хазан хаях болно. Харин энэ үед тэд байгалийн энэ зэрлэг хуулийг ойлгодог юм шиг ганц ч ганхийдэггүй гэж ярилцдаг.

Харин энэ эрслэнгийн гүег улайрсан үхэр сүрэгт дайруулан нуруугаа хугартал дэвсүүлсэн, бас хорт могойгоор тоглож байгаад хатгуулсан ах дүү нараа бодвол илүү сэргэлэн байсан тул харийн арслангаас зугтаж чаджээ. Харин эрслэн энэ бол амьдралын хууль гэсэн шиг биеээ сайн дааж амжаагүй түүнийг зэрлэг амьдралын дунд ганцаар нь орхихдоо санаа зовоогүй бөгөөд энэ бол түүний сонгосон сайхан амьдралын эхлэл гэж тэр итгэж байлаа.

ХОНЬ

Өнөөдөр миний ээлж иржээ. Тоосыг нь гүвсэн ширдэг дэвсээд, эдэлж буй эцсийн хүндлэл минь юм уу даа. Эзэн минь урт нударгаараа хошууг минь арчаад, цавь суганаас татан дөрвөн хөлийг минь дээш харуулангаа “хонь гаргах гэж байхад, эзэн минь тэнгэр харуулж байна гэж баярладаг гэсэн” гэж өрөвдөнгүй хэлэх дуулдана. Яалаа гэж дээ. Үргэлж номхон дөлгөөн, толгойгоо нуун нугдайдаг ч өргөн хөх тэнгэрээ хардаггүй байгалийн амьтан гэж юу билээ. Говийн жижиг голио хүртэл өөрөөсөө томгүй хайрган дээр гарч тэнгэр харуулддаг гэж хүмүүс ярилцах бус уу. Хэдийгээр мал, амьтны идэш тэжээл, зан аягийг сайн мэддэг ч, миний яагаад үргэлж толгойгоо унжуулан бодол болдогийг та гадарлахгүй байх аа.

Хаврийн эхэн сарын цасан шуурга тавьсан тэр шөнө намайг төрсөн гэдэг. Малч удмын гярхай нүдээрээ хараад, өнөө шөнөөс хэтрэхгүй гээд намайг нойроо хагаслан хүлээж байсан эзэн минь салхи хашаа, хорооны өнцөг, ирмэгээр исгэрэн, хүйтэн цас дээрээс бүчин байхад бээрсэн намайг үстэй дээлээрээ нөмөрлөн байж амлуулаад, халуун гэртээ өвөртлөн оруулсан сан. Хэрэв тэр шөнө та нойроо харамлан унтсан бол надаас малгайн чинээ ч арьс, үс үлдэхгүй байсан биз. Мал, адгуус болохоор орчин тойрноо ойлгохгүй, буян, нүглийг ухаарахгүй гэж та бодож байна уу? Үгүй шүү. Ойлгодог бүхэн ярилцдаг хэлэлцдэг, ухаардаг болгон түүгээрээ гайхуулдаг юм биш ээ. Амьдралын түмэн хэлхээг ойлгож, утга бүхний үндэсийг мөрдөн мөшгих тусам хүмүүс та нарт гомдож улам хол хөндий баймаар санагдах юм. Гэхдээ энэхэн заяагаа түшиж, эзнийхээ ивээлийг дагаж амьдрахаас өөр яалтай билээ.

Хүн байгалтай тэрсэлдэх болжээ. Хангай дэлхийгээ шүтэх, зохицон амьдрах удам дагасан чадвараа хоцрогдсонд тооцож, байгалиас гуйж биш гуядаж авах чадалтай боллоо гэж бодоцгооно. Хүмүүс амьтан адгуусыг зовоон, хөнөөн, арьс үсийг нь зулгаан, уул, нурууг нураан, ус мөрөн ширгээн аз жаргалаа хайж байна. Эцэст нь хайсан жаргалаа олоход тань усгүй сайр, эзгүй тал, нүцгэн нурууд, хордсон хөрс шороо үлдэнэ. Ёстой л хамраасаа цаашихыг харахгүй, уул, ус, ургамалаа мөнхийн юм шиг санаж, дуусашгүй юм шиг авирлаж, эвдэж, нурааж, агнаж, тасалж болох уу? Эцсийн бүлэгт ус ч тогтохгүй хоосорсон, хордсон элс шороон дээр амьдрал тогтож болдог юм уу, эзэн минь. Хүмүүс та нар минь, нутаг усаа зочны биш эзний нүдээр хараач. Эх болсон байгалаа сүйрүүлэх нь ирээдүйдээ өөрсдийгөө хөнөөж байгаа алгуур цаазын ял биш үү дээ. Эзэн та нар өөрсдийгөө хорлох эрхтэй байдаг юм гэхэд мөнх хөх тэнгэрийн дор өсөх гэж, үржих гэж ядаж байгаа амьтан, ургамал биднийгээ битгий сүйтгээч. Алтан нарны дор бид амьдрах нэг заяатай бус уу.

Хонь тэвчээртэй болохоор өрийг нь зүсэж байхад дуугардаггүй гэдэг. Энэ үнэн шүү. Өргөө гэрийнхээ хойморт залах бурхан, шүтээнийхээ өмнө нэгэн амины төлөө зул өргөн байж муу хийдэг болохоор тань таны сэтгэлийг улам зовоохгүйн хичээн шүд зуун, үл майлах билээ. Хаврын хавсрагатай хүнд өдрүүдэд зайчлан байж намайг уяж байсан хатавчны хананы толгойд бие минь эвдэгдэн, өлгөгдөх болно. Гэхдээ муулж байгаа амьтнаа өрөвддөггүй гэнэ лээ шүү, эзэн минь. Энэ бол биднээс үл шалтгаалах амьдралын нүгэл тул энэ биеэ өргөх нь таны төлөө миний хамгийн сүүлийн буян юм шүү дээ. Хүнс тань элдэв хоргүй, амттай, тансаг байх болтугай.

2007-8

УСАН ДУСАЛ

Хоног өдөр
Жил сар гэж
Хоосон худлаа
Хэмжүүрийг зохиож
Өөртөө итгүүлчхээд
Шал балай
Шалдан хүсэлдээ дарлуулж
Цаг нартай уралдана гэж
Цааш нааш сандчин
Цанхаалж өөрийгөө зовоох нь
Хэзээ
Хаашаа
Хэний төлөө
Юу руу
Яарсан хэрэг вэ?

Нана

Доош харахад толгой эргэм. Уул нурууд хавтгай, гол горхи нарийхан утас юм шиг харагдана. Эргэн тойрон өөр шиг нь адилхан дуслууд эргэн хөрвөөн томорсоор. Гэнэт жингүйдэн унаж эхэллээ. Ажиглавал, чих шуугин исгэрэх агаарын ачаар сүүлт одны хэлбэртэй болсон юм шиг. Би хаашаа явна вэ? Хажууд бүгд л адилхан өөр шиг нь хурдалж явна. Газар ойртоод ирэхийн хамт хүмүүсийн “ бороо орлоо. . . аргалаа бүтээгээрэй . . . мориныхоо эмээлийг авсан уу, миний хүү . . . гэх зэргээр хашгиралдах нь үнэхээр сонин. Тэр өөрийн унах газрыг сонгох биш, салхины аяс, нөхдийн урсгалыг даган ниссээр жаалхүүгийн сэвлэгээ үргээлгээд үлдсэн хэдэн туг үстэй зулай дээр буулаа. Ертөнцийн гуниг, зовлонг мэдэхгүй тэр хүү бороо орсонд баярлан, гэрээ тойрон чармай нүцгэн гүйх аж. Хүүхдийн баярлахыг харан удаан тогтмоор байсан ч баяр хөөртэй хацрыг угаан нүүрийг нь даган урсав. Харин гэр дотроос хүүгээ харан баясах ээж нь борооноос хоргодох гэж буусан хүмүүст цай чанаад завгүй. Хүмүүс цайн хүлээнгээ “... Сайхан бороо байна... Удахгүй наадам болно... Газар дэвтээж, хэд хоногийн халуун нарыг дарлаа ... “ гэх зэргээр ярилцана. Борооны дусалд энэ бүхэн тун гайхалтай байлаа. Борооны дусал дусал биш болжээ. Цувран унах нөхөдтэйгөө хамт тэр хэвгий газар даган урсав. Ингээд хатсан газрыг ундалж, инээд алдан гүйж явах үед зарим нь өвс, ургамалын үндэс, ишэнд тээглэн газар шингэж, аялалаа зогсооно. Гэхдээ л тэд ургамал баясгаж яваа.

Гүйн гүйсээр горхинд нийлэв. Горхи баярласандаа улам чанга хоржигноно. Тайван үедээ чулуунуудыг тойрч, зөөлөн илэн өнгөрдөг байсан бол одоо эргэндээ багтаж ядан сүр үзүүлэн, замдаа тааралдсан шавар, шавхайг урсган, чулууг түлхэнэ. Энэ үед дусал ус бодов. Би чинь ийм хүчтэй билүү, тэнгэрээс унахад ч ийм хүч амтагдаагүй санагдана.

Жижиг горхи голд нийлэв. Дусал усыг гарманд дөхөж ирэхэд үерлэсэн голд хашигдсан хүмүүс ярилцах нь сонсогдов. “...Нилээд устай айхтар бороо орлоо шүү. Энэ голыг хар даа, улаанаараа эргэлдээд ... Хоёр хоногоос нааш татрахгүй дээ, янз нь... Бид маргааш очсон байна гэдэг ч лөө лөө боллоо...Хүүе чи наашаа бай. Ийм үертэй үед эрэг нь нурдаг гэдэг шүү, холдоорой...”

Хичнээн урссаныг бүү мэд. Усан дусал урсгалын дунд шидэгдэх зомголыг хүлэг онгоцоо болгон, өөрийгөө онгоцны ахмад хэмээн төсөөлж явлаа. Гэнэт бие нь хөнгөрөөд агаарт шингэж байгаагаа мэдрэв. Тэр одоо усан дусал биш. Гэхдээ түүний амьдрал дуусч байгаа гэж үү? Үгүй, тэр амьдралынхаа шинэ үед орох гэж яваа.

Тэр дахин хүүхдийг, бас бусад хүмүүсийг баярлуулна, айлгана, зогсооно, хүлээлгэнэ. Дахин байгал дэлхийг ундаална. Бас гол, горхинд цутгана. Түүний амьдрал бол эхлэл, төгсгөлгүй битүү тойрог. Үүнээс ч яагаад ч хазайж чадахгүй. Тэр өөрийнхөө л хувь тавиланг л дагаж яваа. Харин хаашаа яараад байгаагаа өөрөө ч мэдэхгүй.

МӨРГӨЛДӨӨН

Хавчиг, модтой амыг цуурайдтал урамдсаар бух ирж явна. Өөдөөс нь манай үхэрт долоо хонгийн өмнө ирж нийлсэн бух их сүрийг үзүүлэн газар малтан, урамдан, мөөрсөөр угтав. Хүүхдүүд л болсон хойно бухын мөргөлдөөн болох нь, үзэх, ярих юмтай боллоо гэж баярлан гүйлдлээ. Тугалын хашаа тойрон, за даа, эд нар ч мөддөө босохгүй байх гэмээр хэвтэн, хивж байсан хэдэн үхэр хүртэл босчихсон нэг юм болох нь гэсэн шиг сониучирхан харцгааж байна. Гэр дотроос томчуул гадаа битгий мөргөлдүүлээрэй, жаахан холдуулаарай гэж хашгирцгаасаар. . . Гүйсээр ойртон очих үед нөгөө хоёр өрөлт авсан тамирчид адил бие биенээ хүлээн духайн зогсоцгоож байлаа. Холдуулах санаатай бидний шидсэн чулуу дундуур нь өнхрөх үед тэр хоёр дохио авсан мэт зэрэг өөд өөдөөсөө гэнэт тулан мөргөлдлөө. Бидний урмыг хугалж тулалдаан нэг ч их удсангүй, ирсэн бух буцах болов. Тойрон мөөрөлдөн байсан шарнууд дийлдсэн бухыг дийлсэнтэй нь хамт мөргөн хөөлцлөө.

Өөрсдөө дийлдэггүй мөртлөө дийлдсэн үед нь нэгнийгээ дийлсэнтэй нь хамт мөргөн хөөх нь хүмүүсийн араншин мэт. Байгалийн араншин юм болов уу.

БУУРАЛ VС

Анх vсэнд минь буурал vс ургасныг хараад ихэд цочирдож билээ. “Ингээд хєгширчихдєг байжээ” гэж. Тэгээд єєрийгєє тайвшруулж, буурал vсний минь ширхэг болгон миний олж авсан нэгэн ухааны илрэл гэж боддог байлаа. Цагийн урсгалд, яруу найрагчдын хэлдэгээр, толгой дээр минь унасан цасан ширхэг улам ихсэж, нилээд бууралтахын цагт би чинь тэгээд ийм их ухаантай билvv гэж бодлоо, vгvй л байхаа даа. Харин ч цагаан vсний ширхэг болгон миний хийсэн алдаа бvрийг тэмдэглэн vлдсэн юм шиг санагдаад байна.